10 pomysłów na to co zobaczyć będąc w Zamościu

Zamość to idealne miasto stworzone przez Jana Zamoyskiego. Powstałe w XVI wieku zachwyca po dziś dzień. Co warto zobaczyć zwiedzając ,,Padwę północy”?

1.Rynek

Będąc w Zamościu swoje pierwsze kroki w warto skierować na Rynek Wielki. Ze swoimi idealnymi wymiarami 100×100 metrów świetnie wpisuje się on w koncepcję renesansowego miasta. Jest to jednocześnie jeden z największych i najbardziej imponujących XVI wiecznych placów na skalę europejską. Przy każdej jego pierzei, z której odchodzi jedna ulica, stoi po osiem pięknych kamienic podcieniowych. Zachowały one renesansowe portale, drewniane stropy i polichromie. Rynek w Zamościu wraz z całym Starym Miastem został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Rynek zaprojektowany został przez Bernardo Morando, włoskiego architekta, jako plac reprezentacyjny na wzór antycznego „forum publicum”. To tutaj odbywają się najważniejsze wydarzenia w życiu miasta.

Rynek otaczają podcieniowe kamieniczki. Pierwotnie wszystkie kamienice w rynku i inne ważniejsze budowle w mieście posiadały attyki – ozdobne murki osłaniające dachy. Dziś można je zobaczyć na ratuszu i na sąsiadujących z nim kamienicach Ormiańskich. Tuż przed schodami ratusza można zobaczyć fragment XVII-wiecznego bruku i tablicę poświęconą Józefowi Piłsudskiemu, upamiętniającą udział Marszałka we mszy św., która odbyła się na rynku 17 października 1922 roku.

2.Rotunda Zamojska

Jedną z najsłynniejszy atrakcji „Padwy północy” jest znajdująca się niedaleko zamojskiej starówki, dziewiętnastowieczna budowla, funkcjonująca w swych początkach jako działobitnia w twierdzy zamojskiej. Jej budowę rozpoczęto w roku 1825 a skończono 6 lat później, 1831 roku. W czasie II Wojny Światowej pełniła ona rolę obozu przejściowego, który powstał w ramach Akcji AB wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji. Miały tam miejsce masowe egzekucje na ludności polskiej. Szacuje się, że zginęło wówczas około 8 tysięcy osób.

Po zwiedzeniu Rotundy można odpocząć nad zalewem zamojskim, który znajduje się tuż obok, w sąsiedztwie ogrodów działkowych.

Po zwiedzeniu atrakcji w tej części miasta wracamy na starówkę, tą samą drogą jednak nie przechodzimy przez słynny „koniec świata”, ale udajemy się przez wielki most, który prowadzi do Bramy Szczebrzeskiej.

3.Brama Szczebrzeska

Brama Szczebrzeska została wzniesiona w latach 1603-1605 i stanowi ostatnią z trzech bram wyjazdowych w kierunku Szczebrzeszyna i Krakowa. Zaprojektowana została przez Bernardo Morando. Różniła się ona zasadniczo od pozostałych, gdyż była budynkiem trójosiowym i dwukondygnacyjnym. Po likwidacji twierdzy w 1866 roku i wytyczeniu nowej drogi obok bramy, została zamurowana. Dopiero podczas remontu przeprowadzonego w latach 2007-2009 przejazd ponownie otwarto i zrekonstruowano fragment kurtyny z galerią strzelniczą. Jej ceglane elewacje z rzędem strzelnic na zachodniej ścianie, kamiennymi boniami, arkadami i rzygaczami są bliźniaczo podobne do pozostałych budowli fortecznych wzniesionych w Zamościu w drugiej ćwierci XIX wieku. Obecnie mieści się w niej obecnie Jazz Klub ,,Kosz”,

4.Arsenał

Pierwszy drewniany budynek Arsenału powstał w latach 1582-1583 według projektu Bernardo Morando i zlokalizowany był w ciągu muru otaczającego pałac Jana Zamoyskiego, w północnej jego części. Służył jako zbrojownia oraz muzeum zgromadzonych przez Jana Zamoyskiego eksponatów militarnych. W XVII wieku Arsenał przeniesiono w obecne miejsce w pobliżu Bastionu III i Bramy Szczebrzeskiej. Nowy murowany budynek został wzniesiony najprawdopodobniej według projektu Andrea Dell’Aqua. W I połowie XIX wieku podczas modernizacji twierdzy nastąpiła znacząca przebudowa gmachu Arsenału, w ramach której dobudowano piętrowy, 3-arkadowy portyk. Muzeum Fortyfikacji i Broni Arsenał, Oddział Muzeum Zamojskiego obejmuje: budynek Arsenału, Prochownię (stojącą po drugiej stronie ul. Zamkowej) a także nowy, duży pawilon wystawienniczy ukryty w wale kurtyny łączącej Bramę Szczebrzeską i zrekonstruowany Bastion III.

5.Katedra Zamojska

Budowa tego renesansowego kościoła miała miejsce w XVI wieku, w latach 1587-1598. Świątynia zlokalizowana jest na Starym Mieście. Powstała z inicjatywy Jana Zamoyskiego, który ufundował całą budowę. Projektantem tego miejsca był Bernardo Moreno. Aż do roku 1992 pełniła rolę kolegiaty. Wówczas jednak utworzona została diecezja zamojsko-lubaczowska, a 25 marca stała się katedrą. W 1999 roku, podczas VII Pielgrzymki do Polski wizytował w niej papież Jan Paweł II. Do katedry można wejść i ją zwiedzić, znajduje się tu również mała wieża widokowa z której rozciąga się widok na całą starówkę.

Po drugiej stronie katedry ujrzymy wielki pomnik założyciela miasta – Jana Zamoyskiego, dzieło prof. Mariana Koniecznego. Za pomnikiem stoi stary budynek, którego wygląd nie zachwyca jednak warto na chwilę się zatrzymać i na niego popatrzeć, otóż jest to Pałac Zamoyskich.

6.Pałac Zamoyskich

Wzniesiony został w latach 1579-1587 według projektu Bernardo Morando. To tu Jan Zamoyski i jego następcy mieszkali wraz z rodzinami. Tu zapadały najważniejsze dla miasta i ordynacji decyzje, tu przyjmowano znakomitych gości, których relacje opisują bogactwo dworu hetmana. Był znacznie mniejszy niż obecnie: jednopiętrowy, z dwuskrzydłowymi schodami prowadzącymi na pierwsze piętro. Ze schodów, jak i z dominującej nad pałacem, kwadratowej wieży rozciągał się widok na miasto. Po roku 1831 pałac został zamieniony na szpital wojskowy. Od 1918 roku do 2019 pełnił rolę siedziby sądu, a obecnie funkcjonuje jako I liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego.

Odwracając się i idąc kawałek dalej po drugiej stronie ulicy ujrzymy spory biały budynek, którym jest Akademia Zamojska.

7.Akademia Zamojska

Akademia została założona w 1594 roku przez Jana Zamoyskiego. Zorganizowanie jej powierzono Szymonowi Szymonowicowi. Była to pierwsza prywatna szkoła wyższa w Polsce. Działała do likwidacji w 1784 przeprowadzonej przez Austriaków. W akcie fundacyjnym uczelni z 1600 zawarte zostały powszechnie znane słowa kanclerza Zamoyskiego: „Takie są rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. W planach kanclerza Akademia miała być prężnym ośrodkiem kultury polskiej i katolickiej, który oddziaływałby silnie na ludność prawosławną. W pierwszej dekadzie swojego istnienia (do śmierci hetmana), Akademia zdobyła sobie znaczny rozgłos nie tylko w Polsce, ale także w całej Europie. Na początku działalności Akademii Zamojskiej istniały trzy wydziały: filozoficzny, medyczny, prawniczy, a zajęcia prowadziło 15 profesorów. W budynku Akademii od 1916 do 2019 roku mieściło się I Liceum Ogólnokształcące im. Hetmana Jana Zamoyskiego.

Po zwiedzeniu budynku Akademii warto skierować się do Kościoła Franciszkanów.

8.Kościół Franciszkanów

Kościół powstał w XVII wieku. Czas trwania budowy barokowej świątyni wyniósł prawie 50 lat. Kościół został umiejscowiony na Starym Mieście. Jego fundatorem był ówczesny hetman Ordynacji Zamojskiej, Jan Sobiepan Zamojski. Świątynia została zamknięta w roku 1774, kiedy to miasto zajęły wojska austriackie. Do czasu reaktywacji w 1993 roku służyła m.in. jako magazyn wojskowy, Sejmik Powiatowy, muzeum, czy kino. Jesienią 2017 roku rozpoczęły się prace rewitalizacyjne mające na celu odtworzenia historycznego wyglądu kościoła.

Obok kościoła, przy rondzie po obu stronach ulicy ujrzymy dwie bramy. Są to Bramy Lwowskie.

9.Bramy Lwowskie

Stara brama Lwowska została zaprojektowana przez Bernardo Morando i pochodzi z około 1599 roku. Wnękę arkadową zdobi płaskorzeźba Św. Tomasza klękającego przy Chrystusie Zmartwychwstałym wraz z dwoma kartuszami z herbem Zamoyskich po bokach. Pod nimi znajdują się dwie inskrypcje z napisami w języku łacińskim. Na bocznych ścianach w przejściu przez bramę znajdują się niewielkie otwory strzelnicze.

Nowa brama Lwowska powstała w latach 1820-1821, według projektu Jana Pawła Lelewela. Na klasycystycznej fasadzie zaznaczony jest dawny przejazd. Nad nim umieszczono inicjał AI panującego wówczas cara Rosji i króla Królestwa Polskiego – Aleksandra I. Po likwidacji twierdzy i wytyczeniu drogi obok bramy, pełniła  różne funkcje: od 1919 roku, przez kilka lat mieściła się w niej pierwsza zamojska elektrownia. Obecnie ma w niej swoją siedzibę Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego, która jest najstarszą orkiestrą w Polsce.

10.Zoo

Zamojskie zoo to jedyny taki obiekt na Lubelszczyźnie. Znajduje w odległości nieco ponad kilometra od starówki, więc można udać się tam pieszo. Zamojskie zoo jest jednym z najstarszych w Polsce. Założycielem ogrodu był Stefan Miller, profesor w jednym z zamojskich gimnazjów. Początki zoo sięgają roku 1918, kiedy to Miller założył przyszkolny ogród botaniczny w celu efektywniejszego przekazywania wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych. W ciągu kilku lat znalazło się tam ponad 300 gatunków roślin i wiele różnorodnych zwierząt. W 1953 roku przekształcony został w Miejski Ogród Zoologiczny, którego dyrektorem został jego założyciel. Obecne usytuowanie zawdzięcza decyzjom ówczesnych władz miasta i kierownictwa ZOO, która zapadła w latach 60. ubiegłego wieku. W ogrodzie można spotkać ponad 2000 zwierząt, które należą do niemal 300 różnych gatunków.

O historii zamojskiego zoo szerzej pisaliśmy TUTAJ.