Józef Piłsudski (1867-1935) – działacz społeczny, publicysta, polityk, Naczelnik Państwa.
Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie pod Wilnem. Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej, w której pielęgnowano polskie tradycje i patriotycznego ducha. Jego ojciec, również Józef, brał udział w Powstaniu Styczniowym. Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie w roku 1885 dostał się na studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie. Podczas studiów zetknął się związał z socjalistami. Z uczelni został wydalony za udział w studenckich protestach. Po powrocie do Wilna kontynuował działalność w ruchu socjalistycznym. W 1887 roku został za to aresztowany i zesłany na Syberię.
Po powrocie z Syberii wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Sześć lat później, jako jeden z czołowych przywódców partii został ponownie aresztowany przez władze rosyjskie i trafił do więzienia w Cytadeli Warszawskiej. Jednak już następnego roku przeniesiony do szpitala w Petersburgu (w więzieniu symulował bowiem obłęd) uciekł stamtąd przy pomocy jednego z lekarzy, Władysława Mazurkiewicza.
Od czasu rewolucji 1905 roku był gorącym zwolennikiem zmiany dotychczasowej działalności PPS. Uważał, że partia powinna tworzyć podległą sobie organizację o charakterze wojskowym, która mogłaby dać albo kierunek powstaniu antyrosyjskiemu albo wyszkolić kadry dla przyszłej armii polskiej. Zaangażował się zatem w prace powstałej w 1904 roku Organizacji Bojowej PPS. Różnice zdań w partii na tle „bojówki” oraz ogólnej linii politycznej doprowadziły w roku 1906 do rozłamu. Sam Piłsudski od 1908 roku swe prace kontynuował w Galicji. Obóz irredenty, na którego czele stał Piłsudski, prowadził politykę wielce elastyczną, wyzbytą z dogmatów, a jej główny cel – niepodległość, miał być osiągnięty kilkuetapowo. Pierwszym krokiem ku niemu miało być wyrwanie ziem polskich spod panowania Rosji, w której Piłsudski upatrywał głównego wroga.
W roku 1910 w zaborze austriackim udało się powołać do życia dwie legalnie działające, prowadzące ćwiczenia i wykłady teoretyczne z dziedzin wojskowości, organizacje – „Związek Strzelecki” we Lwowie oraz „Towarzystwo Strzeleckie” w Krakowie. W roku 1912 Piłsudski został Komendantem Głównym Związków Strzeleckich. W chwili wybuchu I wojny światowej stanął na czele dobrze wyszkolonych oddziałów, z którymi wkroczył do Królestwa Polskiego, gdzie zajął opuszczony przez Rosjan pas ziemi przygranicznej. Następnie podporządkowawszy się Austrii stworzył oficjalnie Legiony Polskie i osobiście dowodził ich I Brygadą, w ścisłej konspiracji natomiast powołał do życia Polską Organizację Wojskową (POW).
Po upadku carskiej Rosji, latem 1917 roku, Piłsudski, nie widząc korzyści dla sprawy polskiej w dalszej współpracy z Berlinem i Wiedniem, doprowadził do tzw. kryzysu przysięgowego w Legionach, w wyniku czego został aresztowany i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Zwolniony w listopadzie 1918 roku powrócił do kraju, gdzie został wybrany Naczelnikiem Państwa – godność tę sprawował do grudnia 1922 roku.
W tym samym czasie Piłsudski stał również na czele polskiej armii, dowodząc nią m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej, w której odniósł słynne zwycięstwo w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku. Od połowy 1923 roku, rezygnując z udziału w życiu politycznym, oddawał się w głównej mierze pracy pisarskiej i odczytom, budując równocześnie i rozszerzając zaplecze swych zwolenników. W maju 1926 roku przeprowadził zbrojny zamach stanu przejmując władzę w Polsce. Choć oficjalnie piastował jedynie stanowisko Głównego Inspektora Sił Zbrojnych oraz Ministra Spraw Wojskowych, to w rzeczywistości aż do śmierci był faktycznym dyktatorem państwa polskiego. Zmarł 12 maja 1935 roku.
