18 kwietnia miała miejsce 120 rocznica urodzin ikony polskiej motoryzacji, a przy tym człowieka niemal zupełnie w własnym kraju nieznanego – inżyniera Tadeusza Rudawskiego, wybitnego motocyklisty i konstruktora.
Tadeusz Rudawski urodził się 18 kwietnia 1901 roku w Krakowie wchodzącym wówczas w skład monarchii Habsburgów. Rudawski od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie motoryzacją. W wieku zaledwie 16 lat uzyskał prawo jazdy. Po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości z powodzeniem brał udział w niezliczonych zawodach sportowych – wyścigach górskich, drogowych, torowych czy rajdach. Wielokrotnie rywalizował z innym wybitnym motocyklistą i konstruktorem Henrykiem Choińskim oraz inż. Tadeuszem Rychterem na warszawskim torze Dynasy, co inż. Rychter wspomina w swojej książce „Moje dwa i cztery kółka”. Rudawski w latach 1922 – 1926 odniósł także 32 zwycięstwie na torze „Cracovii”.
Karierę sportową Tadeusz Rudawski pomyślnie łączył z nauką. W latach ‘20 rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej. Zdobyte tam wykształcenie pozwoliło inżynierowi podjąć pracę w Państwowych Zakładach Inżynierii. W Pz.Inż. w 1933 roku stanął na czele samodzielnego Działu Motocyklowego. Wtedy także Rudawski otrzymał od dyrekcji zakładów zadanie skonstruowania motocykla nadającego się do użytku wojskowego, sportowego i cywilnego – tak powstał najbardziej znany polski przedwojenny motocykl – Sokół 600 RT ( R- Rudawski, T – Turystyczny.)
Motocykl miał nadawać się do jazdy z wózkiem bocznym, być wytrzymały i konkurować ceną z zachodnimi konstrukcjami tej klasy. Przed Rudawskim stanęło więc zadanie skonstruowania maszyny uniwersalnej. Pierwsze prototypy Sokoła wyprodukowano w 1935 roku, zaś produkcja seryjna ruszyła wiosną 1936 roku. Sokół 600 był niewątpliwie konstrukcją udaną, powstałą zgodnie z możliwościami istniejącego zaledwie kilkanaście lat kraju. Był szeroko wykorzystywany zarówno w wojsku jak i w zawodach sportowych. Wyprodukowano około 1500 Sokołów 600. Do dziś przetrwało nie więcej niż 100. Prócz standardowej wersji Sokoła 600 – M211 inż. Rudawski opracował także Typ T (tandem?), który posiadał 2 tylne koła napędzane łańcuchem umieszczone w rzędzie za sobą oraz wersję M231 z napędzanym kołem wózka bocznego. Oprócz Sokoła 600, Rudawski opracował także wersję sportową – Sokół 500 RS ( lub MS ) niewiele różnił się od 600-tki, ale dzięki zastosowaniu górnozaworowego rozrządu RS rozwijał moc 22 KM (Sokół 600 przy większej pojemności rozwijał 15 lub 16 KM). Sokół 500 nie odniósł jednak sukcesu, ze względu na brak zainteresowania wojska. Kolejnym „dzieckiem” Tadeusza Rudawskiego był skonstruowany tuż przed wybuchem II wojny światowej Sokół 200. Ten niewielki i nowoczesny motocykl miał wszelkie możliwości ku temu aby stać się jednym z najpopularniejszych jednośladów II RP. Agresja Niemiec przekreśliła jednak te plany. 3 września 1939 roku z linii produkcyjnej zjechał ostatni Sokół 200 – wyprodukowano 78 sztuk.
Zanim to jednak nastąpiło Tadeusz Rudawski dokonał imponującego wyczynu, który był jednocześnie dowodem na wytrzymałość skonstruowanych przez niego motocykli i mógł posłużyć jako chwyt reklamowy. W sierpniu 1939 roku Rudawski na Sokole 600 w towarzystwie dwóch kolegów na Sokole 600 i 200 wjechał na Kasprowy Wierch.
Świetnie zapowiadającą się karierę inżyniera przerwał wybuch II wojny światowej. O tym okresie życia Tadeusza Rudawskiego wiadomo bardzo niewiele. Encyklopedia PWN podaje, że w 1940 roku został aresztowany przez NKWD i trafił do łagru. Związek Sowiecki opuścił prawdopodobnie wraz z armią gen. Władysława Andersa, ponieważ figurował na liście oficerów i szeregowców Armii Polskiej na Wschodzie (późniejszy II Korpus Polski) z wykształceniem technicznym. Wspomnianą listę przedstawiono 20 maja 1943 roku gen. Marianowi Kuklowi – ministrowi obrony narodowej w rządzie gen. Władysława Sikorskiego. W 1944 roku Rudawski znalazł się w Anglii i rozpoczął pracę w Wojskowym Instytucie Technicznym. Podczas pracy w WIT opracował projekt motocykla S-150, o którym po latach inż. Witold Rychter powiedział, iż „wyprzedzał swoją epokę”.
Wojskowy Instytut Techniczny zlikwidowano w 1947 roku. Tadeusz Rudawski pracował także jako wykładowca w Ośrodku Szkół Technicznych Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. PKPR przestał formalnie istnieć w 1949 roku. Inżynier Rudawski nie zdecydował się jednak na powrót do zniewolonej Ojczyzny. Osiadł w Birmingham, gdzie pracował jako samodzielny konstruktor w zakładach „H. Miller” produkujących osprzęt elektryczny dla pojazdów mechanicznych. Pracował tam aż do śmierci. Zmarł 7 września 1963 roku. Został pochowany na cmentarzu Oscott w Birmingham.
Dla przeważającej części polskiej opinii publicznej Tadeusz Rudawski wciąż jest postacią nieznaną. Całe szczęście, można dostrzec działania mające na celu spopularyzowanie postaci i dorobku inżyniera. W niedzielę, 18 kwietnia 2021 roku na grobie Tadeusza Rudawskiego w Birmingham odsłonięto poświęconą inżynierowi tablicę pamiątkową. W uroczystości wzięły udział wnuczki inżyniera, a akcja odbyła się dzięki inicjatywie organizacji „Polskie Miejsca Pamięci” i pana Marcina Dambka.
Krzysztof Kaniewski
